Diş, yediğimiz gıdaları ısırıp çiğnemeyi sağlayan minik kemik parçasıdır. İnsan ve hayvanlarda olmak üzere tüm canlılarda bulunan dişin görevi tükettiğimiz gıdaları koparıp ve çiğneyip sindirim işlemini kolaylaştırmaktır. Bazı canlıların dişleri birbirleri ile benzerdir lakin insanlar için durum farklıdır. Bir bireyin ağzında toplam dört farklı diş türü bulunmaktadır.
- Büyük azı 12 tane
- Küçük azı 8 tane
- Sivri köpekdişi 4 tane
- Yassı kesici diş 8 tane
Çocuk 5-6 yaş itibari ile birinci büyük azı dişiyle başlarken yirmi yaşına gelinceye kadar çıkan ve yaşamı boyu ağzında olacak dişe kalıcı diş adını vermekteyiz. 5-6 yaşına gelmiş çocukların süt dişinin en arkasında birinci büyük azı dişi çıkar. Bu büyük azı dişi süt dişleriyle birlikte çıkar. Genel olarak anne babalar bu dişleri süt dişi zanneder.
7 yaşında alt çenede bulunan süt dişlerinin düşmesiyle ön kesici kalıcı dişler çıkmaya başlamaktadır. 8 yaşına geldiğinde düşen üst ön süt dişlerinin yerini ömür boyu kalacak olan ön kesici dişler alır. Çocuk 8-9 yaşında alt ve üst çenesinde toplam sekiz tane kalıcı olan ön keser diş çıkar. 9-10 yaşında ise süt yan dişinin düşmesi ile kalıcı olan birinci küçük azı dişleri çıkar. 10-11 yaşındaysa ikinci küçük azılar, ikinci büyük azılarsa 12 yaşında çıkmaya başlar. Bu sebeple çıkan dişlere “on iki yaş dişi” adı verilir. Kanin adını verdiğimiz diş, çocuk 12 yaşına geldiğinde çenedeki yerini almış olur. Doğal koşulda 17-25 yaş aralığında üçüncü azı dişi çıkmaya başlar.
Gelişimini tamamlamış yetişkin bir bireyde alt ve üst çenede 16 tane olmak üzere toplam 32 tane diş bulunmaktadır.
Bebeklerin dünyaya geldikleri zaman dişleri yoktur. Büyümeye başladıkça iki kademede dişler gelişmektedir. Bebek 5-6 aya geldiğinde kalıcı olmayan süt dişleri oluşur. Gittikçe yirmiye yaklaşan dişler ağır ağır düşer 6-12 yaş aralığında ise düşen dişlerin yerini kalıcı ve noksansız olan ikinci dişi çıkar ve toplam otuz iki taneye ulaşır. Bu dişler düştüğünde yeniden çıkmazlar. Dişin vazifesine göre farklı yapısı bulunmaktadır;
1- Kesici Dişler
Üst ve alt çenenin önünde bulunan dişlere “Kesici Diş” adı verilir. 9-10 milimetre üst çenenin genişliği olanlar orta kesici dişleri; 6-7 milimetre olanlar ise üst yan kesicidir. Yan orta ve alt kesici dişlerin genişliğiyse 6-7 milimetre aralığındadır.
2-Kaninler
“göz dişi” ve “köpek dişi” ismi de verilen kanin kesici dişlerin hemen ardından gelmektedir, sollu-sağlı üst ve alt çenede birer tane olmak üzere toplam dört tanedir. Bu dişlerin uçları sivridir ve besinleri parçalamayı sağlar.
3-Azı Dişleri
Kaninlerin arka tarafında, azı dişi bulunur. Yapıları bakımından birbirleri ile farklı olan bu dişler, çenenin bir yarımında, üç tane büyük azı, iki tane küçük azı olmakla beraber beşer tane ve bir çenede azı dişi sayısı toplam on tanedir.
Küçük azı dişlerinin iki tane tümsekçiği vardır ve kendini kenetleyip besinleri çiğnemeye yarar. Üst çenede bulunan dörder tane tümseği olan büyük azılar; alt çenede bulunan büyük azıların da beşer tane tümseği vardır. Bu tümseklere “tüberkül” ismi verilir.
4- Akıl Dişleri
Üçüncü büyük azı ve yirmi yaş dişi olarak da adlandırılır. Akıl dişi farklı bir kısımda gözlemlenmiştir. Bu dişlerin yalnız şekillerini ve kök sayısının çok başka olduğunu dile getirebiliriz.
Süt Dişi Nedir?
Bebek dünyaya geldikten sonra 6. ay itibari ile dişler çıkmaya başlar ve 30-36.aylarda oluşması tamamlanmış dişe de bebeklik ya da süt dişi adı verilir.
Süt dişi çıktıktan sonra çocuklarda alt ve üst çenede onar tane olmak üzere toplam yirmi tanedir. Çocuk dünyaya geldikten sonra 6. ayda alt çenesinin iki ön tarafında keser diş çıkar ve bu dişin çıkmasının 9. aya sürmesi doğaldır.
6-15 ay aralığında üst ve alt çenedeki öteki süt ön dişlerin çıkması tamamlanır ve böylelikle bir çocuğun 15. ayında ağzında sekiz tane süt dişi yer alır. 15-24 ay aralığında azı dişler oluşmaya başlar. 30. ay sonrası bütün süt dişinin oluşumu bitmiş olur. 7 yaşına gelmiş çocuğun alt çenesinde olan ön dişinden başlayıp çocuk 8 yaşının sonuna kadar, 9 yaşında başlayıp 12 yaşına kadarsa öteki süt dişi değişip yerini kalıcı dişe bırakırlar.
Diş etlerini yararak çıkan dişler çoğu bebek için zahmetsiz geçmektedir. Esas semptomlar tükürük seviyesinin artması ve besinleri çiğneyebilme arzusudur. Bazı bebeklerde ise bu süreç huzursuzluk ve acıya sebebiyet verir. İştahsızlık başlar, diş etleri kaşınmaya başlar. Bebek müsaade ederse diş etine küçük bir buz parçası alıp masaj yapmayı deneyin.